Monday, February 11, 2008

I GAM KHANTOUHNA DIA POIMOH MASAPEN

This is an article I wrote in my language on the importance of roads.

I GAM KHANTOUHNA DIA POIMOH MASAPEN
-Joy Tonsing

I gam khantouhna din bang poimoh nasa pen a? Sixth Schedule mo? MLA politics? Kei ngaihdan in tuh i gam, adiakin singtang gam khantouhna’ng a poimoh masapen tuh lampi ahi. Lampi pentak gam khantouhna’ng in poimoh pen thepthup kenteh na chi maithei. Ngaihtuah thak mah dih. Lampi hoih omna munte khangtou hulhul mai hi. Na kiim na kiang daakvel mah dih. Lampi hoihlou a gam khangtou/changkang na mu din ka gingta kei.

I gam a lampite puahpha adiakin I hinna gui uh (lifeline) Guite Road bang hong hoih leh i gam in a phattuampih didan na ngaihtuah ngei hia? Lampi a hoih chiang in i gam a thil piangte zuakkhiakna bang hong baihlam dia, hiai in louneimite thanopna tunsak ding hi. Kisumdawntuahna (trade and commerce) hong khangtou ding hi. Huaiban ah government nasemte (teacher, doctor leh adangdangte) ten Lamka apat gal sep nawnlou in a sepna mun ua pai a lin nawn kei di uh. Tamtak te a nasepna ua a pai utlouhna uh pen lampi hoihlouh mahmah ziak hidi’n a gintaak huai. Lampi hoihna ah government nasemte posting ut zo ua, hiai in administration hoihsak tuan mahmah hi. Government teacher te a posting namun ua a pai chiang un singtang a i school te un gah hon suang dia, i gam ah laisiam hong pung ding hi. Sum neilou pipi a Lamka a tate school kaisak a ngai nawnkei dia, hiai in sum-le-pai haksatna hon dawn zangkhai tuan mahmah ding hi. Lampi hoihleh niteng van poimoh tuamtuam bang nuamtak in Lamka apat singtang kipotung thei ding a, singtang gam changkang sak tuan mahmah din gintak huai. Huaiban ah gari accident chihte bang hong tawm deuh dia, khualzin-gamvakte adin nuamtuam mahmah ding hi. Lamka toh kikawmtuahna hong nuam dia, damlouh-hitan tuah hun in kintak in damdawi inn naihthei ta di uhi. Lampi hong hoih chiang in Thanlon SDO office bangle Lamkanuai a omnawnlou dia, government teacher ten le correspondence a sem nawnlou ding uh ahi! Lampi hong hoih photphot leh adang ten zo hon zui mai di ahi.

Atung apat a lampi hoihleh i gam in a phattuampih dia muhthei khenkhatte:

1. Kisumdawntuahna (trade and commerce) hong hoih ding
2. Government nasemte a sepna mun ua pai di ua, administration hong hoih ding. Government nasemte a posting na chiat a hong om chiang un govt. in i gam hon puah maidi ahi.
3. Singtang apan a hithei teng Lamka kidenna chihpen a tawm deuh ding, tulai a i buaipih mahmah delimitation chih khawng bangle hiai ziak mahmah le ahi.
4. Gari accident a si chihte a tawm deuh ding.
5. Singtang a i school te kingakna tham hong hi dia, i gam ah cost-effective education omta ding hi. I gam ah laisiam hong pung ding hi.

Economist Robert Chambers in 1970s lai in hichiin ana gen, “If I had money, I would use it to build roads. If I had more money, I would build more roads. If I had still more money, I would still build more roads.”

No comments: